Linux Sunucularında Disk Kullanımı ve Alan Yönetimi

PoyrazHosting

Linux sunucularında disk kullanımı ve alan yönetimi, sistemin performansını ve verimliliğini korumak için kritik öneme sahiptir. Aşağıda, disk kullanımı kontrolü ve alan yönetimi için temel komutlar, teknikler ve ipuçlarını bulabilirsiniz.

1. Disk Kullanımını Görüntüleme

Linux’ta disk kullanımını kontrol etmek için bazı temel komutlar mevcuttur:

1.1. df (Disk Free) Komutu

Disk bölümlerinin toplam, kullanılan ve boş alan bilgilerini görmek için kullanılır.

df -h

-h → Kullanımı daha okunaklı hale getiren "human-readable" format.

Örnek çıktı:

Filesystem      Size  Used Avail Use% Mounted on
/dev/sda1       50G   20G   30G   40% /
tmpfs           1.9G  120M  1.8G   7% /dev/shm
/dev/sdb1      100G   60G   40G   60% /data

1.2. du (Disk Usage) Komutu

Belirli dizinlerin disk kullanımını görmek için kullanılır.

du -sh /var/log

-s → Sadece belirtilen dizinin toplam boyutunu gösterir.
-h → İnsan tarafından okunabilir formatta gösterir.

Örnek çıktı:

1.2G /var/log

Tüm dosya ve klasörlerin detaylı listesi için:

du -ah /var/log | sort -hr | head -10

Bu komut, en büyük 10 dosyayı sıralı olarak gösterir.

2. Disk Alanı Yönetimi

Sunucuda disk alanı bittiğinde, aşağıdaki adımları uygulayarak temizlik yapabilirsiniz.

2.1. Gereksiz Dosyaları Temizleme

Log Dosyalarını Temizleme
Özellikle /var/log dizini, log dosyalarıyla dolabilir:
```
sudo journalctl --vacuum-size=500M
```
Bu komut, journalctl loglarını 500MB ile sınırlar.

Ayrıca eski logları temizlemek için:
```
sudo rm -rf /var/log/*.gz
sudo truncate -s 0 /var/log/syslog
```

Geçici Dosyaları Temizleme

sudo rm -rf /tmp/*
sudo rm -rf /var/tmp/*

Yetim Paketleri (Orphan Packages) ve Ön Bellekleri Temizleme
```
sudo apt autoremove
sudo apt clean
```
Yum tabanlı sistemler için:
```
sudo yum autoremove
sudo yum clean all
```

2.2. Büyük Dosyaları ve Klasörleri Bulma

Aşırı yer kaplayan dosyaları bulmak için:

find / -type f -size +500M -exec ls -lh {} \;

Bu komut, 500MB’den büyük dosyaları listeler.

Alternatif olarak:

du -ah / | sort -hr | head -20

Bu komut, en büyük 20 dosyayı gösterir.

3. Disk Bölümü Yönetimi

Disk alanını daha verimli kullanmak için bölümleri yönetebilirsiniz.

3.1. Mevcut Diskleri Görüntüleme

Bağlı diskleri ve bölümlerini görmek için:

lsblk

veya

fdisk -l

3.2. Yeni Bir Disk Bölümü Eklemek

Yeni diski tanımlamak:
```
sudo fdisk /dev/sdb
```
- n → Yeni bir bölüm oluştur.
- w → Değişiklikleri kaydet.
Dosya sistemini oluşturmak:
```
sudo mkfs.ext4 /dev/sdb1
```

Yeni bölümü bağlamak:

sudo mkdir /mnt/newdisk
sudo mount /dev/sdb1 /mnt/newdisk

Kalıcı hale getirmek için /etc/fstab dosyasına ekleyin:

echo "/dev/sdb1 /mnt/newdisk ext4 defaults 0 2" | sudo tee -a /etc/fstab

4. Disk Kotaları ile Kullanımı Kısıtlama

Linux, kullanıcılar veya gruplar için disk alanı sınırları belirlemek için kota (quota) sistemini destekler.

4.1. Disk Kotalarını Etkinleştirme

Kota paketini yükleyin (Ubuntu/Debian için):
```
sudo apt install quota
```
/etc/fstab dosyasında ilgili bölüm için usrquota,grpquota seçeneklerini ekleyin:
```
/dev/sda1   /home   ext4    defaults,usrquota,grpquota  0  2
```

Kota sistemini başlatın:

sudo mount -o remount /home
sudo quotacheck -cum /home
sudo quotaon /home

4.2. Kullanıcıya Kota Tanımlama

Örneğin, user1 kullanıcısı için 10GB kota tanımlamak:

sudo edquota -u user1

Dosyada aşağıdaki satırları ekleyin:

Disk quotas for user user1:
/dev/sda1: blocks soft=9500000, hard=10000000

Kotaları kontrol etmek için:

quota -u user1

5. LVM ile Dinamik Disk Yönetimi

LVM (Logical Volume Manager), disk bölümlerini esnek yönetmek için kullanılır.

Yeni bir fiziksel alan eklemek:

sudo pvcreate /dev/sdb
sudo vgextend my_vg /dev/sdb

Mantıksal hacmi genişletmek:

sudo lvextend -L +10G /dev/my_vg/my_lv
sudo resize2fs /dev/my_vg/my_lv

Sonuç

Linux sunucularında disk kullanımını düzenli kontrol etmek, sistemin performansını ve güvenilirliğini artırır.
Temel disk yönetim işlemleri şunları içerir: ✔ Disk kullanımını izleme (df, du)
✔ Gereksiz dosyaları temizleme (rm, journalctl --vacuum-size)
✔ Büyük dosyaları bulma (find, du)
✔ Yeni bölümler oluşturma ve bağlama (fdisk, mount)
✔ Kullanıcı kotaları belirleme (quota)
✔ LVM ile esnek disk yönetimi (lvextend, resize2fs)